Ik woon al 23 jaar tegenover de “Nieuwe Bavo”, de kathedrale basiliek aan de Leidse Vaart in Haarlem. Als ik aan mijn werktafel zit te werken en even opzij kijk om na te denken, zie ik de groene koepel. En als ik op zondag zit te ontbijten hoor ik de klokken beieren voor de mis van 10 uur.
Ook binnen is de kerk gerestaureerd, vooral de nieuwe glas-in-loodramen
van Jan Dibbets vind ik heel mooi. Al die schoonheid was voor Haarlems
stadsdichter Willemien Spook aanleiding om een workshop ‘Kijkschrijven’ te
organiseren. Aan de hand van opdrachten kijk je naar een object en schrijft
erover. Ik ben meestal een vluchtige kijker, heel soms neem ik de
tijd om een kunstwerk langer dan een halve minuut te bekijken, maar meestal ben
ik snel afgeleid en gaan mijn ogen al naar het volgende werk. Ik wil dat
kijkschrijven wel eens ervaren. Een mooie reden om weer eens naar de kerk te
gaan.
We hebben geluk, de zon schijnt. Dan ziet een kerk er al
meteen anders uit! Met negen mensen zitten we aan een tafel in de verder lege
kerk. Willemien heeft een kijkschrijfwijzer gemaakt, daarmee gaan we op pad.
Ieder voor zich, met een strakke planning en gestructureerde opdrachten. Zo moeten
we binnen 10 minuten een object vinden. Dat lijkt me moeilijk in zo’n grote
kerk, maar eigenlijk weet ik het direct als ik ‘mijn’ object zie. Ik loop mijn
rondje door de kerk nog af, maar ik keer snel terug. Grappig dat je in die
grote kerk binnen die korte tijd allemaal iets vindt wat je aandacht trekt,
soms een heel klein detail.
Met de opdrachten, pen, horloge en telefoon zoek ik een plek
in de doopkapel. Er is geen stoel of bank, dus ik ga op de grond zitten.
Tegenover mij hangt een prachtig kunstwerk van glas. Ik moet nu 5 minuten
kijken, al mijn zintuigen open zetten en waarnemen. Ik mag niets opschrijven.
Daarna nog eens 5 minuten heel intensief kijken en nog steeds niets
opschrijven. Wat zie ik veel: een rond glazen object dat hangt in een van de
timpanen van de kapel. Het lijkt een oog, maar dan omgekeerd: het oogwit is
zwart en de pupil is wit en het lijkt of er een kikkertje op zit. Er omheen 5
glasscherven, gepolijst en niet aan elkaar passend, ook al lijkt dat in eerste
instantie wel het geval. Ik denk aan scherven brengen geluk, aan breekbaarheid
en tederheid, aan snijden en pijn, aan glad en scherp. Dan mag ik in 5 minuten
alles opschrijven wat ik denk. Mijn gedachten draaien steeds om dat glas en de
scherven. De 5 minuten zijn zó om.
De volgende 10 minuten maak ik kleine opdrachten die me
dwingen steeds beter naar het kunstwerk te kijken en te voelen wat het met me
doet. Dat wordt nog sterker met de volgende opdrachten waarin ik ‘naar binnen’
stap. Dan is het tijd om te schrijven. Mijn gedachten dwarrelen alle kanten
uit. Ik kan niet goed bedenken vanuit welk perspectief ik nu ga schrijven. Ik
probeer een verhaaltje te schrijven, maar dat bevalt me niet. Ik krijg niet de
goede toon. Uiteindelijk kom ik uit op dit:
Scherven
glad en rond.
Geen scherpe randen, geen
spitse hoeken.
Gladde scherven,
spiegels van de ziel.
Harde woorden werden zacht.
Boze gedachten werden kalm.
‘Het moest zo zijn’
‘Zo gaat het nu eenmaal’
Eens was het heel, een hoopvol begin,
rond en sterk.
Het brak…
Nu zijn er scherven,
gladde scherven.
Ik krijg een appje van vriendin H die ook meedoet. De groep
heeft zich weer verzameld aan de tafel. Ik haast me naar hen toe. Nu voel ik
dat ik koud geworden ben van de stenen vloer. Ik luister naar de
kijkschrijfsels van de anderen. Negen verschillende verhalen over negen
objecten in de kerk. Gelukkig geen feedback over hoe het anders of beter had
gekund. Gewoon luisteren en tot je nemen. Door de vragen en opdrachten van
Willemien heeft ieder van ons heel anders naar het object gekeken. Ik vond het
spannend om al die indrukken daarna om te zetten in geschreven woorden, er een
vorm voor te vinden.
Thuis zoek ik op van wie mijn object is: Marc Mulders. Het
werk in de timpaan waarover ik kijkschreef, is een deel van het totale
kunstwerk in de doopkapel. Het bestaat uit een glasschaal in de nok, 4 werken
in de timpanen en een raam boven de deur naar de kerk. De titel is ‘Levend
water’ en het past helemaal in die doopkapel. Mijn kijkschrijfsel gaat over
iets heel anders, dat vindt Marc Mulders vast niet erg. Ik heb zijn werk écht
gezien. Daar heeft dit kijkschrijven voor gezorgd. Ik ga dit vaker doen!
Beschrijving van het glaskunstwerk in de doopkapel: https://www.rkbavo.nl/wp/wp-content/uploads/2016/12/BIDS_201612.pdf
